Dünyanın en kanlı savaşlarından biri olan Çanakkale Savaşları’nın üzerinden 109 yıl geçmesine karşın savaşlara ilişkin izler, Tarihi Alan’da korunuyor.
Çanakkale Savaşları sırasında gerçekleşen kara ve boğazdaki çarpışmaların yanı sıra yerin altında devam eden lağım savaşlarına ilişkin tüneller devrin izlerini taşıyor.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdür Yardımcısı Dr. İsmail Sabah, Gelibolu Yarımadası’nda birçok lağım tünelin günümüze kadar bozulmadan ulaştığını söyledi.
Dr. İsmail Sabah, tünellerde askerlerin kıyafetlerini asmak için kullandığı demir kopçaların birinci günkü üzere durduğuna dikkati çekti.
‘BİLİNMEYEN BİR TARAFI, YER ALTINDA DEVAM EDEN SAVAŞTI’
Çanakkale Savaşları denince akla birinci olarak boğaz ve kara savaşlarının geldiğinin söyleyen Dr. Sabah, “Fakat Çanakkale Muharebeleri’nin pek de bilinmeyen bir öbür istikameti yer altında devam eden savaştı. 25 Nisan 1915 tarihinde başlayan kara muharebeleri ve çabucak ardından gerçekleşen karşılıklı hücumlar sonucunda muharebe toprağında karşılıklı siperler birbirine çok fazla yaklaşmıştı.
Özellikle Bombasırtı mevkisindeki mevziler, 8 ila 10 metre ortasında aralığa kadar birbirine yaklaşmıştı. Uzaklığın azlığına karşın açıktan bir türlü ilerlenemiyor oluşu, tarafları yeni bir tahlil bulmaya itmişti. Çanakkale muharebeleri de siper savaşlarına dönüştükten sonra ve açıktan makineli tüfeklerin ve donanma atışının etkisinden ötürü bir türlü ilerlenememesi sebebiyle Türk askeri bu metodu Çanakkale muharebelerinde de kullanmaya karar vermişti.
5’inci Tümen’in 14’üncü Alayı’na bağlı Bombasırtı’nın güneyindeki mevzilerde Quinn’s Post mevzilerine, çok yakın olduğu için ara 10 metreye kadar düşmüş olduğu için burada Anzak siperlerine karşı tünel açılması kararlaştırılmıştı” dedi.
‘QUINN’S POST MEVZİLERİNDE ADETA KANLI BİR BOĞULMA BAŞLADI’
Dr. Sabah, “Bu amaçla 5’inci Tümen’in harp ceridelerine baktığımızda kendi alaylarından 20’şer istekli askerin seçilmesini istediğini görmekteyiz. Bu 20 askerden 15’i bombalarla teçhiz edilecek, kalan 5 tanesi ise istihkam erleriyle birlikte kum taşıma işinde görevlendirilecekti. Buradaki emel, bu lağımlar, tüneller patlatıldıktan sonra istekli atak müfrezesinin çabucak atağa geçip, siperi ele geçirmesiydi.
Tarihler 28 Mayıs’ı 29 Mayıs’a bağlayan gece saat 03.30’da bu lağımlar, İstihkam Bölük Kumandanı tarafından patlatıldı ve çabucak 14’üncü Alay ile ona yardımla misyonlu olan 27’nci Alay askerleri taarruza geçtiler. Quinn’s Post mevzilerinde adeta kanlı bir boğuşma başladı. Zira burası, Anzak mevzileri için hayati bir kıymete sahipti.
Buradaki mevzilerin Türk askeri tarafından ele geçirilmiş olması demek, Anzak kolordusunun çökmesi manasına gelebilmekteydi. Sabaha kadar süren karşılıklı boğuşma sonucunda hatta bulunduğumuz bölgeye ismini veren Binbaşı Quinn de dahil olmak üzere birçok Anzak askerinin vefatı değerine Anzaklar bu mevzileri tekrardan ele geçirebilmişlerdi” diye konuştu.
‘YERİN ÜSTÜ ÜZERE YERİN ALTI DA SAVAŞ SAHNESİNİN BİR MODÜLÜ HALİNE GELDİ’
Çanakkale Kara Savaşları’nda lağım tünellerinin değerine değinen Dr. Sabah, “Bu muharebe, Çanakkale muharebelerinin de seyrini etkiledi. Artık yerin üstü üzere yerin altı da savaş sahnesinin bir kesimi haline geldi. İlerleyen periyottaki evraklara baktığımızda artık yer altından gelmesi olası bir tehlikeye karşı da hazırlık olunması için çeşitli buyrukların verildiğini görmekteyiz. Bilhassa 19’uncu Tümen Kumandanı Mustafa Kemal Bey tarafından.
Çünkü bu mevzileri ilerleyen devirde 19’uncu Tümen’e bağlı 57’nci Alay savunacaktı, vermiş olduğu emirlerde bilhassa Anzak tarafının kazacağı alanları evvelce fark edebilmek için dinleme dehlizlerinin kazılması buyruğunu verdiğini görmekteyiz. Kendi siperlerinin gerisinden düşman siperine gerçek tüneller kazılıyor ve bunların içerisine askerler yerleştirilip, beklenen kazma kürek seslerini duyulması sağlanarak yaklaşan bir düşman tehlikesinin fark edilmesine uğraş ediliyordu” dedi.
Mehmet Akif Ersoy’un ‘Çanakkale Şehitleri’ şiirinde bunu ‘Yerin altında cehennem üzere binlerce lağım, atılan her lağımı yüzlerce yaktığı adam’ diyerek, çok hoş tasvir ettiğini kaydeden Dr. Sabah, “Lağım tünelleri, Çanakkale muharebelerinin çok da bilinmeyen bir tarafını oluşturmaktaydı” değerlendirmesinde bulundu.
‘TÜNELLER 109 YIL GEÇMESİNE KARŞIN MUHAREBENİN İZLERİNİ TAŞIYOR’
Her iki tarafından bu usule sıkça başvurduğuna dikkati çeken ÇOMÜ AÇASAM Müdür Yardımcısı Dr. İsmail Sabah, “Hem Avustralyalılar, Yeni Zelandalılar hem de Türk tarafı karşılıklı siper sınırları altından onlarca tünel kazdı. Ortadan 109 yıl üzere bir vakit geçmiş olmasına karşın kazılan bu tünellerin izlerini hala muharebe alanında görebilmekteyiz.
Araştırmalarımızda bu tünellerden birçoğunun günümüze kadar ulaştığını gözlemledik. Tünellerin kenarlarına mum yahut aydınlatmak gayesiyle gaz lambası koymak için kazılmış oyuklar bulunuyor. Hala ceketlerini asmak için toprağa saplanmış oldukları demir kopçaları görmekteyiz. Bu tüneller, 109 yıl geçmesine karşın muharebenin izlerini taşıyor” diye konuştu.